De overkant

[Een zoektocht. Boek met cd en dvd]

Roman. Nederland-Indonesië
Boek en cd en dvd, ingenaaid, met flappen, geïll., 384 blz.
ISBN 978-906265-628-8 € 29,50
5de editie 2009

In de complete editie van De Overkant (2009) wordt de Indische vader Rudi geportretteerd, eerst door de briefwisseling van de in Holland studerende Rudi met zijn in Nederlands-Indië achtergebleven ouders, broertjes en zusjes, vanaf 1935 tot vlak na de Tweede Wereldoorlog; dan in door zijn weduwe Jopie vertelde herinneringen over haar leven, haar ontmoeting met Rudi, hun rol in het verzet, het gezinsleven na de oorlog, de ziekte en tenslotte de dood van Rudi; en vervolgens door het verslag van hun zoon Joch, de verteller in het boek, van zijn reis naar Indonesië tientallen jaren later, doorspekt met persoonlijke herinneringen, anekdotes en bespiegelingen.
In Indonesië doet Joch een ontdekking die de verhalen daarvoor in een ander, dramatischer licht plaatst. De reis zou de aanzet worden tot De Overkant, de zoektocht naar de geschiedenis van de vader, de wereld waarin hij leefde, die stierf toen de zoon net 17 was. Ernst Jansz smelt brieven, interview en reisverslag samen tot een indrukwekkend leesvontuur. In een liedcyclus op de gelijknamige (officiële) cd beschrijft Ernst Jansz zijn wederwaardigheden, van het vertrek, in de ochtend, tot de thuiskomst, bij het vallen van de nacht: 17 akoestische nummers met hier en daar een vleugje krontjong, de nostalgische Indische muziek uit zijn jeugd. Op de dvd zijn twee videoclips te zien, Mooie Schoenen en Een eerste klein verraad, en een documentaire (in deze editie voor het eerst uitgebracht) met een interview met Ernst Jansz en met een live-optreden uit 2001 op de Pasar Malam Besar in Den Haag, waarin hij voorleest uit het boek en zes nummers solo ten gehore brengt.
Ernst Jansz debuteert als schrijver met Gideons droom, twee jaar later gevolgd door de roman De Overkant, waarop hij in 2000 zijn gelijknamige cd baseert. Molenbeekstraat (2006) is een prachtig dubbelportret in woord en muziek, een dubbelbiografie van twee generaties. Deze vijf- de editie van De Overkant (2009) is uitgebreid met twee fotokaternen, de liedteksten, een extra reisverhaal, extra noten en woordenlijst en wordt compleet geleverd met cd en dvd.

Peter van Dongen verzorgde het artwork.

RECENSIES

«Ernst Jansz heeft met De Overkant een aangrijpend boek geschreven. Het boek is geschreven vanuit drie vertelstandpunten: in het eerste hoofdstuk dat van Rudi’s ouders (ook wel van Rudi zelf), in het tweede dat van zijn vrouw Jopie, in het derde dat van zijn zoon Joch. Uit die drie verhalen komt de evolutie van de vader en zijn karakteriele analyse duidelijk tot uiting. Eigenlijk is Rudi het centrale personage dat geëvoceerd wordt door anderen, maar het boek leidt tot de slotsom dat hij een structurele hoofdfiguur is, zonder wie de eigenlijke hoofdpersoon en verteller Joch zijn queeste niet had dienen te ondernemen.
Jansz vermengt in zijn roman ook drie genres en drie schrijfstijlen: een briefwisseling, een verhaal, een reisverslag en hij heeft ze alledrie met veel bravoure uitgewerkt, want de authentici- teitwaarde is groot. Dat wordt in de hand gewerkt ten eerste door de huis-, tuin- en keukenmede- delingen in de brieven, zodat je je af- vraagt of ze niet inderdaad echt bestaan, ten tweede door de relatieve afstandelijkheid van de reisjournalistiek in hoofdstuk drie en ten derde door de wijze waarop Ernst Jansz zich over Indonesië en zijn geschiedenis gedocumenteerd heeft.
Het boek is goed geschreven, zeer realistisch, in een evocatieve en beeldende taal, soms sterk geëngageerd, vaak ontroerend, waarbij het de verdienste is van de auteur dat hij nooit in kitsch vervalt, waarvoor bij dit soort hommages de dreiging niet gering is. Ernst Jansz verdient veel waardering voor de tedere manier waarop hij in De Overkant de grenzen tussen realiteit en fan- tasie onmerkbaar in elkaar heeft laten vervloeien.» – De Boekengids (Antwerpen)

«De Indonesische snapshots zijn vaak prachtig, maar ook de herinneringen aan de vader zijn in- dringend genoteerd en beslist niet minder goed dan soortgelijke verhalen van Adriaan van Dis en Boudewijn Büch.» – Hans Warren

«Een literaire Vatersuche.» – Jaap Goedegebuure «Minstens zo geslaagd is zijn weergave van een belangrijk nationaal cultuurgoed: het schuldge-voel. Tweehonderd en vijftig pagina’s familiedrama die je ademloos uitleest.» – Vrij Nederland

«Verrassende en intelligente compositie, een indringende en overtuigende roman, met een menselijke thematiek die het vertelkader van de familiekroniek verre overstijgt.» – Leeuwarder Courant

«Jansz laat de feiten voor zichzelf spreken en juist daardoor is De Overkant een imponerend document geworden.» – Het Parool «Ernst Jansz toont in De Overkant zijn bekwaamheid. Zijn kritiek op de Indonesische samenleving is nergens belerend. Bovendien weet hij allerlei feiten die de moeite waard zijn kundig gedoseerd te verwerken.» – De Volkskrant

«Een ontroerend portret. Door de versmelting van emotie en feiten is De Overkant een bij- zonder document humain.» – Prisma

«De Overkant heeft als ondertitel Een zoektocht en werd door Ernst Jansz geschreven in 1984. In 2009 is de “vijfde editie” verschenen, die op de achterflap “de complete editie” wordt genoemd. En dat is terecht. Vollediger kan niet. Want het betreft de oorspronkelijke roman aangevuld met een prachtig verhaal (van ene José Florentino), plus twee katernen met (zwartwit en kleurenfoto’s), extra noten en een woordenlijst.
Maar voorin in het boek zit een dvd verpakt en achterin een cd waarvan de liedteksten ook zijn afgedrukt achter de roman.
Ernst Jansz (Amsterdam,1948) is een echt dubbeltalent.
Een muzikant die met Doe Maar een sensatie was in de Nederlandse popwereld van enkele decennia geleden, en een schrijver. Met De Overkant heeft hij zich bewezen als schrijver.
Het lijkt de geschiedenis van de Nederlands -Indische familie van Ernst Jansz en is misschien wel bijna helemaal autobiografisch, maar is heel vernuftig gecomponeerd. De roman bestaat uit drie delen.
Het eerste deel is een verzameling brieven die door een in Nederlands-Indië wonende familie geschreven wordt aan de oudste zoon Rudi die in Neder- land na een verlof is achtergebleven om Nederlands te studeren. Het omvat de periode 1935-1940.
In het tweede deel beschrijft Jopie Becht, de vrouw van Rudi, haar veelbewogen leven en dat van Rudi.
Het derde deel is een reisverslag van Joch, de zoon van Rudi en Jopie, met zijn vriendin in 1984 door Indonesië, op zoek naar sporen uit het verleden van zijn vader. Joch ontdekt een ietwat andere waarheid dan hem bekend was uit de brieven en verhalen. Alleen deze geschiedenis maakt De overkant het lezen de moeite waard.
Maar Ernst Jansz geeft bovendien een goed en voor veel lezers verhelderend beeld van men- sen met voorouders van verschillende etnische komaf, in dit geval mensen geboren uit Indonesische en Nederlandse (voor)ouders. Hun positie werd na de onafhankelijkheid van Indonesië in 1949 vaak onhoudbaar, zodat ze naar het hun onbekende vaderland moesten ‘emigreren’ en daar proberen te integreren. Door Rudi’s levensgeschiedenis wordt de lezer evenzeer indringend geconfronteerd met een dubbele loyaliteit. Rudi is in de Tweede Wereldoorlog een zich opofferend verzetsstrijder, na de oorlog heeft hij alle begrip voor de onafhankelijkheidsstrijd. En Jansz legt puntgaaf uit hoe gerechtvaardigd die strijd is, al ging die wel ten koste van veel levensgeluk van de zogenaamde Indo’s.
Resumerend: De Overkant is een prachtig familiedrama.
De cd met Ernst Jansz als zanger, gitarist en pianist plus een zesmans sterke band en bijdragen van het Gustav Klimt Strijkkwartet dateert van 1999, maar blijft evenzeer de moeite waard en is even tijdloos als de roman.
De dvd bevat enkele videoclips bij Overkant-liedjes en een interview met de schrijver. Ernst Jansz legt er onder meer in uit wat de overkant voor hem is: “waar je heengaat en vanwaar je weer terugkomt. Je steekt de rivier over, of de zee of een grens en je gaat een reis maken en die reis is je leven.” En hij vertelt hoe hij eigenlijk concertpianist had willen worden, maar “op een zijweg is terechtgekomen”. Die zijweg heeft onder meer geleid tot deze rijke roman. » -Klaas Koopman